Oleh: Siti Nur Lidiya Binti Sharudin
2. PENDAHULUAN
Tajuk tugasan yang telah diberikan kepada
saya ialah Sumbangan Muhammad Ibnu Zakaria al-Razi dalam Kedoktoran. Oleh itu, saya
akan memberikan sedikit sebanyak informasi dan ilmu pengetahuan yang berguna
berkenaan tajuk saya pada kali ni. Melalui tugasan ini, bukan sahaja kita dapat
memperoleh ilmu pengetahuan berkenaan al-Razi, malah kita juga dapat mengambil
iktibar atau semangat dari kisah-isah beliau.
Dalam tugasan saya ini, saya akan
membincangkan mengenai sumbangan yang telah diberikan oleh Muhammad Ibnu Zakaria
al-Razi dalam kedoktoran, riwayat hidup, guru al-Razi dan penentangnya serta
karya-karya beliau yang telah memberi banyak pengetahuan berkenaan perubatan
atau kedoktoran kepada masyarakat pada abad pertengahan hinggalah sekarang. Hal
ini kerana karya-karya beliau masih lagi digunapakai oleh masyarakat pada zaman
kini terutamanya ahli perubatan atau ahli penyelidik.
3. MUHAMMAD IBNU ZAKARIA AL-RAZI
3.1 BIODATA
Muhammad Ibnu Zakaria Al-Razi atau nama
sebenarnya ialah Abu Bakar Muhammad bin Zakaria al-Razi merupakan salah seorang
tokoh cendekiawan Islam yang terkenal pada abad pertengahan. Beliau dilahirkan
pada tahun 250 Hijrah bersamaan 864 Masihi. Al-Razi telah dilahirkan di Ray, iaitu
sebuah Bandar di Iran. Beliau meninggal pada 318 Hijrah bersamaan 930 Masihi.
Beliau berketurunan Parsi.
Al-Razi mahir dalam bidang kimia, perubatan, biologi,
sains dan falsafah. Al-Razi merupakan seorang tokoh islam yang berfikiran
rasional, amat yakin dengan logik dan beliau dianggap oleh rakan semasa dan
penulis bioliografi sebagai bebas dan bebas dari sebarang prejudis, amat cekal
dan berani mengutarakan pendapat tanpa teragak-agak. Beliau percaya kepada
kemajuan dunia dan “Tuhan Maha Bijaksana”.
Al-Razi banyak mengembara di kebanyakan
tempat dan telah berkhidmat kepada beberapa putera dan pemerintah terutamanya
di Baghdad di mana beliau mendirikan makmalnya. Beliau juga merupakan seorang
guru dalam bidang perubatan dan telah menarik minat ramai pelajar dalam
pelbagai bidang terutamanya perubatan.
Sifat-sifat peribadi beliau yang mulia
merupakan salah satu pendorong kepada keunggulan beliau sebagai tokoh ilmuan
Islam. Antara sifat-sifat peribadi beliau yang unggul ialah merupakan seorang
yang pemurah, berperikemanusiaan, penyayang, juga sentiasa menulis dan belajar.
Dalam menjalankan kerjaya doktornya, beliau dikenali sebagai seorang yang
pemurah, sayang kepada pesakit-pesakitnya, dermawan kepada orang-orang miskin
dan memberi rawatan kepada mereka secara percuma. Hal ini telah menyifatkan
beliau sebagai seorang doktor yang paling agung dalam kalangan doktor Muslim.
Beliau juga merupakan seorang penulis yang kreatif dan produktif. Beliau
menulis dengan penuh ketekunan sehingga menghasilkan lebih 200 buah buku dalam
pelbagai bidang, contohnya perubatan, falsafah dan kimia. Buku-buku yang
dihasilkan oleh Al-Razi dapat memberi banyak ilmu yang berguna kepada
masyarakat.
3.2 RIWAYAT HIDUP
Dalam
bahasa Parsi, Razi bermaksud “dari Bandar Ray”, sebuah Bandar silam di cerun
selatan Dataran Elburz Range yang terdampar di selatan Laut Caspian, terletak
berhampiran Tehran, Iran. Beliau telah membuat banyak kebaikan dan banyak
pencapaian yang diperolehi beliau di Bandar ini. Beliau merupakan anak
kelahiran bumi Iran dan merupakan seorang tokoh yang masyhur pada kurun ke-3 Hijrah.
Pada
awal kehidupan beliau, beliau merupakan seorang tukang emas. Malahan, beliau
juga merupakan seorang pemain gambus(rebab, rebana) sambil menyanyi. Beliau
telah meninggalkan pekerjaan beliau dan mempelajari bidang perubatan dan falsah
kemudiannya. Menurut Profesor Abdel- Reheem Ead, Profesor Kimia di Fakulti
Sains, Universiti Cairo, “ Al-Razi mulai mempelajari ilmu perubatan setelah
membuat lawatan pertama ke Baghdad, apabila beliau berusia 30 tahun, di bawah
ahli perubatan yang terkenal, Ali ibn Sahl, seorang Yahudi yang memasuki Islam,
tergolong kepada sekolah perubatan Tabaristan atau Hyrcania yang terkenal.
Beliau menunjukkan kepakaran yang mendalam berkenaan bidang tersebut
sehinggakan beliau dengan pantas melepasi gurunya, dan menulis tidak kurang
daripada seratus buah buku perubatan”. Beliau telah mempelajari ilmu perubatan
melalui gurunya iaitu Ali ibn Rabban At-Tabbari dan juga ilmu falsafah dari
al-Balkhi. Dalam masa yang sama, beliau juga belajar matematik, astronomi, sastera
dan kimia.
Al-Razi telah menjadi sebagai seorang ahli
perubatan yang terkenal pada abad pertengahan. Semasa Mansur ibn Ishaq ibn
Ahmad ibn Asad menjadi Gabenor Ray, al-Razi telah diberi kepercayaan untuk
memimpin rumah sakit (hospital) selama enam tahun. Beliau telah diberi mandat
sebagai pengarah di Hospital Ray. Pada masa yang sama, al-Razi juga telah
menulis buku yang bertajuk al-Tibb al-Mansur. Kitab al-Tibb al-Mansur ini telah
dipersembahkan kepada Mansur ibn Ishaq ibn Ahmad ibn Asad. Kemudian, beliau
telah berpindah ke Baghdad atas permintaan Khalifah al-Muktafi, yang berkuasa
pada waktu itu.
Semasa
di Baghdad, al-Razi telah memegang jawatan sebagai ketua pengarah di Hospital
Baghdad. Kemasyhuran al-Razi sebagai ahli perubatan bukan sahaja di dunia timur,
tetapi juga masyhur di barat; sehinggakan beliau digelar The Arabic
Galen/Jalinus Arab/Galen of the Arab. Beliau telah diberi dengan gelaran
tersebut kerana ketokohannya sebagai pengarah di Hospital Baghdad. Beliau juga
diberikan gelaran tersebut kerana telah menghasilkan lebih 200 buah buku atau
karya yang terdiri dalam pelbagai bidang termasuklah perubatan, kimia, falsafah
dan lain-lain lagi. 140 buah buku daripadanya merupakan buku yang berkait
dengan bidang perubatan.
Setelah Khalifah al-Muktafi wafat, al-Razi
telah kembali ke Ray. Beliau dikatakan telah kembali ke Ray di mana beliau
mempunyai ramai pelajar dengannya. Pada ketika itu, al-Razi bergelar Sheikh
iaitu gelaran bagi seseorang yang berhak dan boleh mengajar orang lain).
Al-Razi merupakan seorang tokoh falsafah Islam
yang banyak menimbulkan kontroversi dalam bidang ilmu falsafah. Sikap dan
pemikirannya dikatakan cenderung kepada pemikiran dan teori ahli falsafah
Yunani Kuno seperti Plato. Oleh sebab itu, ramai dalam kalangan ahli falsafah
muslim yang mengecamnya, mereka tidak bersetuju dengan sebahagian pendapatnya
yang pro-platonisme.
Para sarjana berpendapat bahawa al-Razi
mengalami sakit mata dan kemudiannya buta pada penghujung hayatnya. Hal ini
dikatakan demikian kerana al-Razi menderita penyakit tersebut berikutan
ketekunannya menulis dan membaca yang terlalu banyak. Oleh itu, beliau telah
menghabiskan sisa-sisa hidup beliau dengan menjadi buta kerana enggan menerima
rawatan.
3.3 GURU AL-RAZI DAN PENENTANGNYA
Selain daripada Ali ibn Rabban al-Tabari, yang
mengajar al-Razi perubatan, Ibn al-Nadim mengatakan bahawa pencetus al-Razi
mempelajari falsafah adalah melalui al-Balkhi, yang telah jauh mengembara dan
mengetahui banyak perkara mengenai falsafah dan sains kuno.
Sesetengah turut mendakwa bahawa al-Razi
menghubungkan sebahagian buku al-Balkhi berkenaan falsafah kepada dirinya
sendiri. Tidak banyak yang diketahui mengenai al-Balkhi, mahupun nama penuhnya.
Penentang al-Razi, sebaliknya, diketahui
ramai. Mereka termasuk yang berikut :
1. Abu al-Qasim al-Balki, ketua Mu'tazilah di
Baghdad penulis semasa dengan al-Razi yang menulis banyak bangkangan terhadap
buku al-Razi, terutamanya buku Ilm al-Ilahi. Percanggahannya dengan al-Razi
menghasilkan melibatkan pemikirannya berkenaan konsep 'Masa'.
2. Shuhaid ibn al-Husain al-Balkhi, dengan
mana al-Razi terbabit dengan banyak pertikaian; satu daripadanya adalah konsep
'Nikmat', dijelaskan dalam bukunya Tafdll Ladhdhat al-Nafs di mana Abu Sulaiman
al-Mantiqi al-Sijistani memetiknya dalam karangannya Siwan al-Hikmah.
3. Abu Hatim al-Razi menjadi penentang
al-Razi yang paling penting dan merupakan salah seorang pendakwah Isma'ili
teragung. Dia menerbitkan pertikaian dengan al-Razi dalam bukunya A'lam
al-Nubuwwah. Disebabkan buku ini, pemikiran al-Razi berkenaan rasul dan agama
kekal sehingga kini.
4. Ibn al-Tammar (kemungkinannya adalah abu
Bakr Husain al-Tammar, menurut Kraus) merupakan seorang ahli perubatan dan dia
turut mempunyai pertikaian dengan al-Razi, yang di rakamkan oleh abu Hatim al-Razi
dalam A'lam al-Nubuwwah. Ibn al-Tammar tidak bersetuju dengan buku al-Razi, al-Tibb
al-Ruhani tetapi al-Razi membalasnya. Malah, al-Razi menulis dua anti thesis
(antitheses):
• Jawapan pertama berkenaan pertikaian
al-Tammar dengan Misma'i berkenaan 'Jisim (Matter)'.
• Jawapan kedua kepada pendapat al-Tammar
pada 'Atmosphera penduduk dalam bumu (subterranean habitations)'.
5.Yang berikut merupakan penulis yang disebut
oleh al-Razi dalam penulisannya:
• al-Misma'i, seorang Mutakallim, yang
menentang 'kebendaan (materialists)', dijawab oleh penulisan (treatise)
al-Razi.
• Jarir, pakar perubatan yang mempunyai teori
berkenaan 'Memakan mulberries hitam selepas minum air tembikai'.
• al-Hasan ibn Mubarik al-Ummi, kepada mana
al-Razi menulis dua (epistles) dengan ulasan.
• al-Kayyal, seorang Mutakallim: al-Razi
menulis buku berkenaan Theori berkenaan Imam nya.
• Mansur ibn Talhah, sebagai pengarang buku
"Makhluk", yang dikritik oleh al-Razi.
• Muhammad ibn al-Laith al-Rasa'ili yang
menentang ahli kimia yang dipertikai oleh al-Razi.
6. Ahmad ibn al-Tayyib al-Sarakhasi, merupakan
ahli kimia semasa yang lebih tua pada al-Razi. Al-Razi mempertikai pendapatnya
mengenai 'rasa pahit'. Tambahan lagi dia membangkang gurunya Ya'qub ibn Ishaq
al-Kindi, berkenaan penulisannya, dalam mana dia merendah-rendahkan ahli kimia.
3.4 SUMBANGAN AL-RAZI DALAM PERUBATAN
Al-Razi telah memberi banyak sumbangan dalam
bidang perubatan kepada semua anggota masyarakat pada zaman pertengahan.
Sumbangan yang diberikan oleh Al-Razi tidak ternilai harganya kepada
pembentukan dan pembangunan dalam bidang perubatan. Hal ini bukan sahaja
memberi faedah kepada masyarakat Islam, malah masyarakat bukan Islam juga
sedaya upaya telah mencontohi dan meneladani konsep-konsep baru yang dihasilkan
oleh Al-Razi. Sumbangan yang tidak ternilai harganya ini masih menjadi salah
satu medan utama dalam rujukan terutamanya para ahli perubatan dan juga ahli
pengkaji.
Antara
sumbangan Al-Razi dalam bidang perubatan ialah Al-Razi telah menyedari betapa
pentingnya kebersihan. Satu kajian telah dilakukan oleh Al-Razi dalam memilih
tempat untuk membina hospital. Beliau sungguh teliti dalam memilih tapak
hospital Audidi. Kajiannya adalah untuk mengenal pasti sama ada kawasan itu
sesuai atau tidak untuk membangunkan sebuah hospital, beliau telah
menggantungkan daging yang baru pada beberapa tempat yang dicadangkan sebagai
tapak hospital Audidi. Beliau telah memilih tempat yang daging menjadi busuk
paling lambat. Konsep kebersihan udara dan tempat telah disedari oleh pakar
perubatan Islam pada masa itu.
Malah
faktor kebersihan juga merupakan salah satu faktor penting dalam kesihatan diri
dan juga persekitaran. Jika kita tidak menjaga kebersihan, sudah tentu penyakit
mudah menjangkiti tubuh badan kita dan juga akan mengakibatkan diri tidak
terurus.
Selain
itu, sumbangan yang diberikan oleh Al-Razi ialah beliau merupakan seorang
penterjamah utama hasil karya Galen. Beliau juga sentiasa mengikuti
perkembangan pemikiran semasa lebih-lebih lagi dalam bidang kedoktoran atau
perubatan. Dengan mengikuti perkembangan tersebut, beliau telah menjelaskan
jenis tiap-tiap penyakit, puncanya, sifat-sifat, cara merawat dan mendatangkan
beberapa andaian. Oleh itu, kita haruslah mencontohi Al-Razi dalam mengikuti
perkembangan semasa ke arah memajukan masyarakat Islam di seantero dunia.
Seterusnya, Al-Razi telah menentukan penyakit
demam panas dan taun, membezakan penyakit cacar dan campak dan penemuan rawatan
penyakit cacar. Beliau juga merupakan orang pertama yang membezakan penyakit
colitis dan memulas perut. Al-Razi merupakan seorang ahli perubatan ulung
pertama yang membincangkan mengenai penyakit katarak iaitu sejenis penyakit
mata. Beliau juga pernah menjalankan pembedahan memulihkan selaput mata dengan
cara menarik keluar lensa.
Di
samping itu, al-Razi juga pernah membuat kajian mengenai penyakit batu karang
di mana beliau mendapati litotiti merupakan proses untuk menghancurkan batu
karang dalam pundi-pundi kencing kepada bahan-bahan kecil atau dalam
molekul-molekul yang mudah. Hal ini supaya batu karang tersebut mudah dan
senang untuk dikeluarkan melalui saluran kencing.
Al-Razi juga merupakan seorang ahli perubatan
yang menekankan kaitan antara makanan dan kesihatan. Beliau telah mengaitkan
ini sebagai pengaruh faktor psikologi terhadap kesihatan. Apabila kita
mengambil makanan yang berkhasiat, maka tubuh badan kita akan lebih bertenaga
dan segala nutrient yang diperlukan di dalam badan dapat diserapkan ke dalam
sel-sel badan, elalui sel darah merah. Faktor psikologi dikatakan membawa
pengaruh terhadap kesihatan kerana, apabila kesihatan mental dijaga dengan baik,
contohnya tiada tekanan perasaan atau stress, maka kita dapat mengekalkan
kesihatan tubuh badan kita dengan sempurna.
Kemudian, sumbangan AL-Razi dalam bidang
perubatan juga meliputi penghasilan bahan-bahan untuk digunakan dalam
perubatan. Sebagai contoh, beliau merupakan orang pertama menggunakan sebatian
plumbum di dalam memproses krim, menggunakan usus binatang ketika menjahit
luka-luka dan mensifatkan penggunaan simim plaster di dalam merawat penyakit
patah. Selain itu, beliau juga merupakan orang pertama yang membuat jahitan
pada perut dengan menggunakan benang yang diperbuat daripada serat.
Antara
contoh lain ialah Al-Razi merupakan orang pertama yang memperkenalkan alkohol
untuk tujuan perubatan. Beliau juga merupakan orang pertama yang menggunakan
opium iaitu sejenis dadah untuk tujuan bius. Di samping itu, beliau juga telah
membuat pengkelasan bahan galian serta peralatan dan radas dengan teratur, dan
lengkap. Al-Razi telah menguji ubat-ubat yang telah siap diproses kepada
binatang sebelum digunakan oleh pesakit.
Kemasyhuran al-Razi bukan sahaja menjadi
kebanggaan kepada dunia Islam malah ketokohan dan kepakaran beliau turut diakui
oleh dunia barat. Hal ini terbukti dengan banyak karya-karya beliau telah
menjadi rujukan dan panduan dunia barat terutamanya dalam bidang perubatan.
Sehingga kini karya-karya al-Razi masih digunakan oleh para ilmuan terutamanya
ahli perubatan.
Al-Razi telah menghasilkan lebih 224 buah
karya agung yang terdiri daripada pelbagai bidang termasuklah bidang perubatan,
kimia, astronomi dan falsafah. Daripada 224 buah buku yang dihasilkan, 140 buah
daripadanya merupakan karya yang ditulis dalam bidang perubatan atau kedoktoran.
Sepuluh buah buku perubatannya diterjemahkan
ke dalam bahasa Latin. Selain itu, buku-buku beliau juga telah diterjemahkan ke
dalam pelbagai bahasa dan menjadi bahan rujukan serta panduan doktor di Eropah
hingga abad ke-17.
Antara karya yang telah dihasilkan oleh
Al-Razi ialah Kitab al-Hawi (Liber Contines) yang merupakan sebuah ensiklopedia
perubatan yang mengandung i30 jilid dan terbahagi kepada 12 bahagian yang
meliputi pelbagai aspek. Di antaranya ialah berkaitan dengan penyembuhan
pesakit serta jenis penyakit, penjagaan kesihatan, punggung dan tengkuk iaitu
berkaitan dengan patah, ubata-ubatan dan makanan, pembuatan ubat-ubatan, industri
kedoktoran, farmasi, tubuh badan, pembedahan dan pengawetan anggota.
Sebuah lagi buku yang bertajuk Al-Mansuri
mengandungi keterangan pembedahan seluruh badan manusia. Antara karya dan
artikal Al-Razi berkaitan dengan perubatan ialah The Experimentation of Medical
Science and its Application, The Classification of Diseases, Royal Medicine, The
Book of Simple Medicine dan al-Judari wa al-Hasbah.
3.5 KARYA
Kitab al-Hawi (Liber Contines) merupakan
sebuah ensiklopedia amalan perubatan terapeutik yang dihasilkan olehnya menjadi
rujukan dunia Eropah. Minat yang mendalam dunia Eropah kepada karya agung yang
seberat 10kg ini terbukti dengan penerbitannya beberapa kali sejak abad ke-12M
lagi sehingga abad ke-17M.
Penemuan al-Razi berkenaan sakit campak cacar
tulen (smallpox) dan campak biasa (measal) turut menjadi bahan rujukan
perubatan di dunia Barat malah turut diulangi penerbitannya beberapa kali
sehingga abad ke-18M. Kedua-dua karya ini juga merupakan sumber kurikulum
tradisional di kalangan para pengamal perubatan Islam.
Kitab al-Mansur (Liber medicinalis ad al
Mansorem) juga karya agung al-Razi dalam dunia perubatan. Al-Razi telah
menghasilkan buku ini ketika beliau di Khurasan di bawah pemerintahan Gabenor
al-Mansur Ibnu Ishaq. Dalam buku ini terkandung 10 penemuan berkaitan tentang
amalan dan sains perubatan. Buku ini dianggap satu karya beliau yang tulen dan
mencerminkan kematangan dan kepakaran beliau dalam amalan perubatan moden.
Dalam buku ini juga beliau menekankan betapa
pentingnya cara pemeriksaan yang teliti sebelum membuat sesuatu kesimpulan
tentang sesuatu penyakit. Satu falsafah yang terpenting dalam karya al-Razi ini
ialah kebenaran dalam ilmu perubatan merupakan suatu yang amat sukar diperoleh
dan walaupun banyak tersedia rujukan namun kurang juga nilainya sekiranya
dibandingkan dengan amalan seorang doktor yang sentiasa menggunakan kuasa pemikiran
dan logiknya.
Al-Razi menentang sekeras-kerasnya amalan
penipuan dan penyelewengan dalam amalan perubatan. Padanya penyakit jasmani
tidak boleh dipisahkan dengan penyakit rohani. Oleh sebab itu, dalam merawatnya
kedua-dua pendekatan iaitu rohani dan jasmani terus diketengahkan.
Al-Razi turut memberi sumbangan yang besar
dalam bidang kimia dengan terhasilnya Kitab al-Asrar (The Book of Secrets).
Buku ini telah diterjemahkan ke dalam bahasa Latin dan merupakan sumber utama
maklumat bahan kimia sehingga abad ke-14M. Antara lain kejayaan al-Razi dalam
dunia perubatan ialah penemuan rawatan kepada penyakit cacar dan pengasingan
alkohol dalam penghasilan antiseptik.
Antara lain, karya dan artikal yang
dikeluarkan oleh Al-Razi ialah The Experimentation of Medical Science and its
Application, The Classification of Diseases, Royal Medicine, The Book of Simple
Medicine dan al-Judari wa al-Hasbah. Karya-karya dan artikal-artikal yang
ditulis oleh Al-Razi sehingga kini menjadi panduan dan rujukan para ahli perubatan
dan ahli pengkaji.
4. KESIMPULAN
Natijanhya, beliau tidak mudah menerima
sesuatu teori tanpa membuat kajian dan pada waktu sama, tidak menolak konsep
ketuhanan. Baginya, Allah maha Bijaksana.
Dalam pergaulan dengan masyarakat Al-Razi
memaparkan contoh terbaik. Beliau tergolong dalam kelompok elit dengan jawatan
Ketua Pengarah Hospital di Ray, namun tidak meletakkan jurang antara dirinya
dengan golongan miskin. Al-Razi tidak mengenakan bayaran kepada pesakit miskin
yang berkunjung ke hospitalnya dan apabila tiada pesakit menemuinya, beliau
meneruskan penulisan terhadap kajian yang dilakukan.
Walaupun Al-Razi diiktiraf sebagai pakar
pertama mengenali penyakit cacar dan campak serta mencadangkan kaedah
pencegahannya namun dunia Islam hari ini secara umum masih bergantung kepada
Barat untuk mendapatkan bekalan vaksin pencegahan penyakit itu.
Kemunculan wabak baru seperti selesema burung
menambah kebergantungan dunia Islam terhadap kepakaran Barat. Di Iran, pakar
perubatannya mampu menghasilkan vaksin campak dan beberapa serum lain dalam
memastikan jasa Al-Razi dan ilmuwan Islam lain tidak lenyap.
Sebagai khalifah di muka bumi ini, kita
sepatutnya mengambil iktibar dan mencontohi Muhammad Ibnu Zakaria Al-Razi
supaya dapat menjalankan amanah yang diberikan oleh Allah S.W.T dengan
sempurna. Kita juga haruslah mengetahui dan mempelajari ilmu-ilmu sains dan
teknologi supaya masyarakat Islam tidak dipandang enteng oleh masyarakat lain.
Sumbangan Al-Razi haruslah dimanfaatkan dengan sebaik mungkin agar dapat
mengembalikan semula zaman kegemilangan Islam seperti pada zaman terdahulu.
Pensyarah: Abd Aziz bin Harjin
Tel: 013-400-6206, 011-1070-4212, 04-988-2701
abdazizharjin@perlis.uitm.edu.my
URL: abdazizharjin.blogspot.com
No comments:
Post a Comment